Na mapie poniżej przedstawiono migracje ptaków nad Polską, miejsca istotnych koncentracji ptaków, największe składowiska odpadów komunalnych (oznaczone czerwonym kwadratem) oraz obszary fauny wrażliwej na hałas i ruch lotniczy. Poza pasem wybrzeża gdzie przebiega korytarz migracyjny (niebieski pas), na pozostałym obszarze migracja ptaków zachodzi szerokim frontem, generalnie na kierunkach południowo-wschodnich i południowo-zachodnich oraz południowych. Kolorem różowym zaznaczono przybliżony obszar o największym zagęszczeniu par lęgowych bociana białego, która w wielu miejscach przekracza 40 par/100 km2.

AA - powyżej 100 tys. ptaków;
A – 30-100 tys. ptaków; dla składowisk odpadów:
B – 10-30 tys. ptaków;
C – 5-10 tys. ptaków.

Przyjęto umowny podział roku na cztery okresy obejmujące następujące miesiące:
W – wiosna: III – V,
L – lato: VI – VIII,
J – jesień: IX – XI,
Z – zima: XII – II.

Obszary największych koncentracji ptaków

W okresie wiosennym są to przede wszystkim tereny wschodniej i północnej Polski. Największe skupiska ptaków występują w rejonach doliny Biebrzy (1) i Narwi (2), dolnego odcinka Odry i ujścia Warty (3), rejonu Zalewu Szczecińskiego (4). W okresie jesiennym, poza rejonem korytarza migracyjnego wzdłuż wybrzeża Bałtyku (patrz pkt 3.2), większe skupiska ptaków występują w okolicach zbiorników retencyjnych (7, 8) i niektórych kompleksów stawów hodowlanych w głębi lądu (9, 10, 11). W okresie zimowym, poza wybrzeżem Bałtyku, występowanie dużych koncentracji ptaków uzależnione jest od lokalizacji niezamarzniętych zbiorników wodnych.

W pasie wzdłuż wybrzeża Bałtyku w okresie od października do kwietnia, duże koncentracje ptaków występują przede wszystkim w rejonie Zatoki Gdańskiej i Zalewu Wiślanego oraz w rejonie Zalewu Szczecińskiego. Na większości składowisk odpadów komunalnych, w okresie od listopada do marca, występują duże stada mew i ptaków krukowatych. Stada ptaków regularnie przelatują pomiędzy wysypiskami a noclegowiskami w miastach lub w rejonach portów, rzek i zbiorników wodnych.

Obszary fauny wrażliwej na ruch lotniczy

Najważniejsze, zarówno pod względem ochrony gatunkowej, jak i pod względem potencjalnego ryzyka kolizji ze statkami powietrznymi obszary gniazdowania ptaków obejmują: dla ptaków wodno-błotnych - rejony wzdłuż rzek Biebrzy i Narwi (1, 2); dla szponiastych doliny Biebrzy i Narwi, oraz największe kompleksy leśne Warmii i Mazur, Podlasia (12) oraz Karpat (13).

Najważniejsze, zarówno pod względem ochrony gatunkowej, jak i pod względem potencjalnego ryzyka kolizji ze statkami powietrznymi, obszary gniazdowania bociana białego obejmują głównie rejon Polski północno-wschodniej i wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru Natura 2000 - Ostoja Warmińska (23).

Migracje

Okresy migracji ptaków (wiosennej i jesiennej) nad Polską są rozciągnięte na większą część roku. Najbardziej intensywna migracja ptaków występuje wzdłuż wybrzeża Bałtyku, gdzie zlokalizowane są miejsca dużych koncentracji ptaków. Nad pozostałym obszarem Polski migracja ptaków odbywa się tzw. szerokim frontem, a jej charakter (wysokości, natężenie) zależy w głównej mierze od warunków pogodowych (wiatry, zachmurzenie).

Przy dobrej pogodzie i termice, ptaki lecą na większych wysokościach. Układ tras migracji ptaków nad Polską jest złożony, krzyżują się bowiem tutaj trzy duże szlaki migracyjne: szlak atlantycki (wyraźny korytarz migracyjny wzdłuż wybrzeża) (kierunek NE-W), szlak alpejski (kierunek N-SW) oraz szlak bliskowschodni (N-SE).

Wzdłuż wybrzeża Bałtyku przebiega atlantycki szlak migracji ptaków. Szacuje się, że wiosną i jesienią każdego roku przelatuje tędy ponad 100 mln ptaków. Szerokość pasa strumienia migracyjnego zależy od warunków pogodowych, jednak należy przyjąć, że zachodzi przede wszystkim w pasie do ok. 3 km od linii brzegowej.

Szczególne skumulowanie migracji ma miejsce nad Półwyspem Helskim, Mierzeją Wiślaną oraz na mierzejach środkowego wybrzeża (Gardno, Łebsko). Nad pozostałym obszarem Polski migracja jesienna jest mniej intensywna, ptaki lecą szerokim frontem, choć mogą występować lokalne koncentracje ptaków zwiazane głównie z warunkami pogodowymi. Migracja dzienna jest intensywniejsza na mniejszych wysokościach (poniżej 3000 ft AGL), nocna zaś występuje na większych wysokościach (nawet powyżej 10000 ft AGL) i w większym rozproszeniu, obejmując szerszy obszar.

Okres wiosennych migracji ptaków rozpoczyna się w marcu i może trwać do czerwca. Nad obszarami Półwyspu Helskiego oraz Mierzei Wiślanej w kwietniu i maju dziennie może przelatywać nawet kilkadziesiąt tysięcy ptaków na godzinę. Są to w większości drobne ptaki, lecące na wysokościach do ok. 1000 ft AGL. Na wodach Zalewu Szczecińskiego i w rejonie Zatoki Gdańskiej, we wczesnym okresie migracji (marzec) koncentracje kaczek mogą przekraczać 100 tys. osobników.

Nad pozostałym obszarem Polski migracja ptaków nie jest już tak intensywna. Jednak regularne koncentracje gęsi na obszarze dolin Biebrzy oraz Narwi, rozlewisk Warty i Odry mogą okresowo przekraczać 100 tys. ptaków. Większe koncentracje ptaków mogą występować również wzdłuż doliny Wisły oraz innych większych rzek (Odra, Warta, Noteć).

Okres jesiennych migracji ptaków rozpoczyna się w lipcu i trwa do listopada. Przelot ptaków jest szczególnie intensywny nad obszarami Mierzei Wiślanej od września do listopada. Dziennie notuje się tu dziesiątki tysięcy ptaków. Część gatunków przemieszcza się z północy na południe na wysokościach do ok. 2000 ft AGL, niezależnie od przebiegu linii brzegowej.

Znaczne koncentracje gęsi, kaczek i mew występują przede wszystkim na Zalewie Wiślanym, Szczecińskim i Zatoce Gdańskiej oraz na południu i zachodzie Polski w rejonach zbiorników retencyjnych i dużych kompleksów stawów rybnych (patrz pkt 2.1.2). Najważniejsze z nich to zbiorniki zaporowe Dolnego Śląska (8), Jeziorsko (7), kompleksy stawów rybnych w dolinie Baryczy (9), rejony wzdłuż Odry na południe od Szczecina (3).

Zalecane wysokości lotu

Największe zagrożenia związane z ryzykiem kolizji statków powietrznych z ptakami mogą występować w rejonach obszarów o największych koncentracjach ptaków wodno-błotnych wskazanych na mapie 6.1. Obszary te są ustawowo objęte programem ochrony ptaków w ramach europejskiej sieci Natura 2000. Z uwagi na bezpieczeństwo ruchu lotniczego, nad terenami znacznych koncentracji ptaków, obszarami intensywnej migracji oraz najważniejszymi lęgowiskami fauny wrażliwej na hałas, zaleca się minimalne wysokości lotu (ft AGL) statków powietrznych nad danym obszarem oraz jego najbliższym otoczeniem (patrz również tabela 5.1):

• Rejony największych koncentracji gęsi i kaczek w dolinie Biebrzy, Narwi, Dolnej Odry, w rejonie Zalewu Szczecińskiego – wysokość 3000 ft AGL,
• Rejony znacznych koncentracji w okresie jesiennozimowym – 1000 ft AGL,
• Tereny najważniejszych lęgowisk ptaków – 1000 ft AGL,
• Korytarz migracyjny wzdłuż wybrzeża Bałtyku (do ok. 3 km od linii brzegowej) w okresach migracji – 3000 ft AGL,
• Największe wysypiska odpadów komunalnych, w okresie od listopada do marca – 2000 ft AGL.

W obszarach ochrony ptaków włączonych do sieci Natura 2000 (Obszary Specjalnej Ochrony – OSO), a szczególnie w rejonach tych terenów wskazanych na mapie 6.1, zaleca się – w szczególności podczas startów i lądowań, możliwie jak najkrótsze przebywanie statków powietrznych w tych strefach, a następnie przeloty na wysokościach powyżej 1000 ft AGL. Szczególnie w okresie migracji ryzyko kolizji z dużymi ptakami (gęsi, kaczki, mewy) nad większymi zbiornikami wodnymi może być znaczne.

Najczęściej spotykane ptaki w okolicach polskich lotnisk cywilnych